Του Δημητρίου Ελ. Σούλα, Τακτικού Καθηγητή του ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Προπονητή Στίβου του Γ. Σ. Τρικάλων
Με αφορμή την Ημερίδα που οργανώνεται σήμερα στην Λάρισα από την μη κερδοσκοπική εταιρεία ‘Αθλητισμός Χωρίς Αναβολικά’
Ο Θουκυδίδης λέει ότι όταν ξεκινάς ένα πόλεμο πρέπει να ξέρεις ποιο θα είναι το επόμενο βήμα.
Η χημεία της νοθείας πάντα προηγείται της χημείας του ελέγχου.
Οι επιστήμονες μαζί με τους ενδιαφερόμενους αθλητές κατέφυγαν σε μεθόδους που έχουν να κάνουν με το γενετικό ντόπιγκ που πολύ πιο δύσκολα ή εξαιρετικά δύσκολα (μέχρι στιγμής) μπορεί να ανιχνευθεί και το σημαντικότερο όλων είναι ότι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι αθλητές για την υγεία τους είναι ασυγκρίτως μεγαλύτεροι από εκείνους που αντιμετωπίζουν με το κλασικό ντόπιγκ, όπως είναι τα στεροειδή, η ερυθροποιητίνη (ΕΠΟ), τα διεγερτικά κ.λ.π.
Τα τελευταία χρόνια έκανε την εμφάνισή του το γονιδιακό ή κυτταρικό ή γενετικό ντόπιγκ. Αυτός ο καινούργιος τρόπος ντόπιγκ δεν μοιάζει καθόλου με τον κλασικό και έχει τελείως άλλα χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα βιβλιογραφικές αναφορές η χρήση του γονιδιακού ντόπινγκ γίνεται για να εισαχθεί στον οργανισμό γενετικό υλικό με την βοήθεια κάποιου αβλαβούς ιού αλλάζοντας το γενετικό προφίλ του αθλητή, βελτιώνοντας την αντοχή ή την μυϊκή του δύναμη.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Καταπολέμηση του Ντόπιγκ (WADA) ορίζει ως γονιδιακό ντόπιγκ «τη μη θεραπευτική χρήση των κυττάρων, γονιδίων, γενετικών στοιχείων, ή τη ρύθμιση της έκφρασης του γονιδίου που έχει την ικανότητα να βελτιώνει την αθλητική απόδοση».
Το γονιδιακό ντόπιγκ ξεκίνησε για θεραπευτικούς σκοπούς ή ξεκίνησε για κάποιο άλλο λόγο και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον αθλητισμό.
Η επιστήμη της Γενετικής Μηχανικής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η γενεσιουργός αιτία της εμφάνισης του γονιδιακού ντόπινγκ.
Το γονιδιακό ντόπιγκ έχει πολύ μεγάλη σχέση με την κατασκευή βιοτεχνολογικών φαρμάκων τα οποία έχουν ως στόχο την αντικατάσταση των ελαττωματικών γονιδίων (τελείως διαφορετική λειτουργία), την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων και τη δημιουργία συνθηκών τέτοιων όπου το σώμα μόνο του να παράγει αυτές τις φαρμακευτικές ουσίες.
Για τη λύση αυτών των βασικών ζητημάτων οι επιστήμονες άρχισαν να πειραματίζονται κατ’ αρχάς σε πιθήκους και στη συνέχεια σε βαριά ασθενείς με την εισαγωγή εκείνων των γονιδίων που κωδικοποιούν την παραγωγή της ερυθροποιητίνης, επειδή αυτή η ορμόνη χρησιμοποιείται ευρέως για να αυξήσει τον αιματοκρίτη και γενικά τα αιματολογικά συστατικά. Όπως είναι γνωστό αυτά τα συστατικά τα έχουν ανάγκη κυρίως οι αθλητές αθλημάτων διάρκειας (αντοχής), όπως για παράδειγμα στα αγωνίσματα της κολύμβησης, στους δρόμους αντοχής, στο ποδόσφαιρο κ.λ.π.. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται και από αθλητές αθλημάτων μικρής διάρκειας και γενικώς νευρομυϊκής φύσεως αθλημάτων επειδή έχει βρεθεί ότι παρεμβαίνει στον νευρομυϊκό συντονισμό.
Άλλη μια εφαρμογή του γονιδιακού ντόπινγκ που θα μπορούσε να αναφερθεί είναι η διέγερση της παραγωγής από τον οργανισμό του ινσουλινομιμητικού αυξητικού παράγοντα-1 που μοιάζει με την ινσουλίνη. Αυτός ο παράγοντας διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο σε αθλήματα όπου η απόδοση των αθλητών εξαρτάται από τη μυϊκή μάζα όπως συμβαίνει σε αθλήματα μικρής διάρκειας και γενικώς σε αθλήματα νευρομυϊκού συντονισμού.
Αναφορικά με την προπονητική – αγωνιστική δραστηριότητα, διάφορα γονίδια κωδικοποιούν πληροφορίες για τη βελτίωση της αντοχής ή της μυϊκής μάζας αυξάνοντας τις πρωτεΐνες. Δεν υπάρχει ένα μοναδικό «αθλητικό» γονίδιο. Ο γνωστός Βρετανός καθηγητής Graig Sharp υποστηρίζει ότι υπάρχουν περισσότερα από 200 γονίδια άμεσα σχετιζόμενα με την αθλητική απόδοση. Ετσι έχουμε γονίδια για την αντοχή και γονίδια για τη δύναμη.
Μ’ άλλα λόγια το γονιδιακό ή κυτταρικό ή γενετικό ντόπιγκ αφορά στην πρόσληψη τεχνητών γονιδίων από τους υγιείς αθλητές με τη διαδικασία της γονιδιακής θεραπείας.
Η τελευταία περίπτωση πολύ εξελιγμένου ντόπιγκ (κυρίως για τα αθλήματα αντοχής) είναι η χρήση της ορμόνης θυροξίνη. Δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία σχετικά με αυτό τον νέο τρόπο ντοπαρίσματος.
Φαίνεται με τα σημερινά δεδομένα ότι η ανίχνευση του γονιδιακού ντόπιγκ είναι πολύ δύσκολη, διότι μετά από τη χορήγηση των τεχνητών γονιδίων ο οργανισμός των αθλητών παράγει πρωτεΐνες όμοιες με τις φυσιολογικές. Ο WADA ισχυρίζεται ότι μετά από μια δεκαετία έρευνας θα αναπτυχθούν μέθοδοι ανίχνευσης του γονιδιακού ντόπιγκ. Αξίζει να αναφερθεί ότι βρίσκονται σε εξέλιξη δύο ανεξάρτητες έρευνες, η μία από ομάδα Γάλλων και Αμερικανών επιστημόνων και η άλλη από Γερμανούς με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα υποστηριζόμενες οικονομικά από τον WADA.
Το όλο πρόβλημα αποκτάει τεράστιες κοινωνικοαθλητικές διαστάσεις αν αναλογιστεί κανείς το πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η πεποίθηση σε ένα μεγάλο ποσοστό των αθλητών ότι η χρήση του ντόπιγκ θα τους φέρει πιο κοντά στο όνειρο της αθλητικής επιτυχίας. Σε µια έρευνα που έγινε το 1995, ρωτήθηκαν 198 αθλητές ολυµπιακού επιπέδου τι θα έκαναν, αν τους δινόταν η ευκαιρία να κάνουν χρήση απαγορευµένων ουσιών χωρίς να τους εντοπίσουν στους Ολυµπιακούς Αγώνες και να κερδίσουν ολυµπιακό µετάλλιο. Το 98% των αθλητών είπε ότι θα χρησιµοποιούσε απαγορευµένες ουσίες. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι το 60% είπε ότι θα χρησιµοποιούσε απαγορευµένες ουσίες ακόµα και στην περίπτωση που η χρήση αυτή των ουσιών τους οδηγούσε στο θάνατο (Θεοδωράκης, Κασάνδρα, 2006).
Από όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω σχετικά με το γονιδιακό ντόπιγκ αντιλαμβανόμαστε ότι βρισκόμαστε ίσως στην αρχή ενός τεράστιου προβλήματος που εγείρει ζητήματα υγείας, ηθικής, ισονομίας αλλά και μερικά ερωτήματα όπως:
Πόσο έτοιμη είναι η επιστήμη να διακρίνει ποια είναι τα γονίδια που ανήκουν φυσιολογικά σε ένα αθλητή από εκείνα τα οποία εισήχθησαν με τεχνικό τρόπο;
Ποιο θα είναι το κόστος ενός τεστ ανίχνευσης του γονιδιακού ντόπιγκ;
Πώς θα εμποδιστεί ένας αθλητής να μη καταφύγει στο γονιδιακό ντόπιγκ ή γενικά στο ντόπιγκ έτσι ώστε να ξεκινά και αυτός από την ίδια αφετηρία όταν ξέρει ότι κάποιος άλλος έχει ένας εγγενές πλεονέκτημα από τη φύση του;
Πως θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του ντόπιγκ όταν ο σύγχρονος νομικός πολιτισμός παγκόσμια υποστηρίζει ότι η ατομική ευημερία προέχει της κοινωνικής;
Από το 1963 όπου το Συμβούλιο της Ευρώπης ίδρυσε την επιτροπή για την καταπολέμηση του ντόπιγκ και από το 1968 που έγιναν οι πρώτοι έλεγχοι για το ντόπιγκ σε Ολυμπιακούς Αγώνες μειώθηκαν ή αυξήθηκαν τα κρούσματα του ντόπιγκ;
Μήπως η όλη προσπάθεια της αντιμετώπισης του ντόπιγκ έχει τα χαρακτηριστικά της αντιμετώπισης μιας λερναίας ύδρας;